Een Rechtszaak in Nederland ?! (Criminal Trial?!)

In de uitzending van het debat-programma Kwesties (archived versie) op NPORadio1 van Zondag 26 Januari 2020, werd door de presentatrice Marianne van den Anker herhaaldelijk de vraag gesteld aan de gasten "Moeten wij een landgenoot als Tanja Nijmeijer een tweede kans geven?" en "Moeten we ze wél of níet berechten als ze naar Nederland komt?" Alle gasten gaven daar uitgebreid hun mening over. Iedereen was vóór berechten en de verdeling van het antwoord op de 'tweede-kans'-vraag was ongeveer 50/50.

Maar helaas bevatten beide vragen valse aannames, die door de gasten niet werden opgemerkt. Is een rechtszaak in Nederland uberhaupt wel mogelijk? Wij komen tot de conclusie dat er geen sprake kan zijn van een tweede kans "geven"; de Nederlandse rechter heeft namelijk in dit specifieke geval geen rechtsmacht over terroristische activiteiten die door haar gepleegd zijn in Colombia. De Nederlandse rechter zou die rechtsmacht alleen hebben als Colombia niet in staat zou zijn haar te berechten c.q. haar niet berecht. En dat is niet het geval. Er is namelijk in Colombia een tribunaal opgericht om álle spelers in het interne conflict te berechten: Jurisdicción Especial para la Paz (de JEP). Die spelers zijn de staat/politici, het leger, de paramilitairen, ondernemers en de FARC. Het primaire doel van de JEP is om misdaden tegen de menselijkheid - zoals aanslagen, ontvoeringen, martelingen, buitengerechtelijke executies, seksueel geweld, gedwongen ontheemding, en rekrutering van minderjarigen - die tijdens het interne gewapende conflict van Colombia gepleegd zijn aan het licht te brengen en te berechten. Sommige 'politieke' daden en normale oorlogshandelingen - zoals die van 'rebellie' tegen de staat, illegale wapenhandel of andere misdaden die 'verbonden' zijn aan het conflict - krijgen een algemene amnestie. Sommige vormen van 'ontvoering' of 'gijzeling' kunnen echter óók gezien worden als normale oorlogshandelingen en kunnen daarom in aanmerking komen voor amnestie. Controversieel is de misdaad van drugshandel die per geval beoordeeld zal worden. Een rechtszaak in Nederland voor eventuele terroristische daden of voor een lidmaatschap van een terroristische organisatie van Tanja Nijmeijer is dus in principe onmogelijk, omdat berechting plaats vindt door de JEP in Colombia.

De JEP is zijn werkzaamheden, die in een speciale wet zijn vastgelegd, begonnen in Maart 2018. Tot nu toe heeft de JEP zeven zaken gestart en in behandeling: Caso 1) ontvoeringen door de FARC; 2) de ernstige mensenrechtensituatie van de bevolking van de Tumaco, Ricuardo en Barbacoas in de regio Nariño aan de Pacifische kust van Colombia; 3) sterfgevallen die illegaal worden gepresenteerd als gevechtsslachtoffers door agenten van de staat (ook bekend als “los falsos positivos”); 4) de ernstige mensenrechtensituatie van de bevolking in gemeenten in Antioquia en Choco, ook aan of nabij de Pacifische kust van Colombia; 5) de ernstige mensenrechtensituatie van de bevolking van gemeenten in Cauca, aan de Pacifische kust van Colombia; 6) het slachtofferschap van leden van de Unión Patriótica (UP) -partij door agenten van de staat; en 7) de recrutering van kinderen in het gewapende conflict. Er zullen naar verwachting nog meerdere caso's volgen, o.a. de aanslagen op burgers.

Update, 1 Augustus 2022: De JEP heeft 15 juli 2022 een nieuwe macro caso geopend: Caso 010, Misdaden en Schendingen van International Humanitair Recht door de FARC. Het gaat om moorden, aanslagen met doden en gewonden, verdwijningen, gedwongen verplaatsingen en seksueel geweld. Dit omvat ook de aanslagen die gepleegd werden in Bogotá toen Nijmeijer daar als miliciana aktief was en mogelijkerwijs bij betrokken. Verder heeft de JEP de volgende nieuwe macrocasos in voorbereiding: Caso 008, ernstige misdaden die zijn begaan door de politie, militairen, staatsfunctionarissen in samenwerking met paramilitaire organisaties; Caso 009, misdaden tegen etnische volkeren en hun territoria; Caso 011, seksueel geweld en andere misdaden die worden ingegeven door gender, geslacht, geaardheid of genderidentiteit.

Er zijn op het moment van dit schrijven nog geen veroordelingen uitgesproken door de JEP. Een verdachte kan zijn of haar straf verzachten door verantwoordelijkheid te erkennen en samen te werken met de JEP. Straffen die opgelegd kunnen worden zijn gevangenisstraffen van 5-8 jaar maar ook nog ongedefinieerde "vrijheidsbeperkingen" in plaats van gevangenisstraf. Denk bijv. aan taakstraffen of enkelbanden. Tanja Nijmeijer heeft eind 2019 een vrijwillige verklaring (archived versie) afgelegd voor de 'Sala de Reconocimiento de Verdad, de Responsabilidad y de Determinación de los Hechos y Conductas' (Kamer voor de Erkenning van de Waarheid, de Verantwoordelijkheid en de Vaststelling van Feiten en Gedragingen, kortweg Erkennings-kamer) van de JEP inzake Caso 001 (illegale gevangennemingen). Zij is in deze zaak geen aangeklaagde. Haar getuigenis houdt verband met het feit dat zij assistente was van de gesneuvelde bloque comandante Mono Jojoy en mogelijk de Amerikaanse indictment voor haar (Zie Uitleveringsverzoek). De verwachting is dat ergens na 2021 de JEP zal rapporteren over haar bevindingen inzake Caso 001 en uitspraken zal doen inzake de 'illegale gevangennemingen' waarbij de FARC betrokken is geweest. Daarna onderzoekt de JEP de illegale gevangennemingen door de staat. De JEP gebruikt in haar communiqué's nog zoveel mogelijk juridisch neutrale termen, omdat de JEP zich immers nog een oordeel moet vormen of een gevangenschap onder het oorlogsrecht valt ('retención') of onder het strafrecht (ontvoering, 'secuestro'). In het eerste geval volgt er amnestie, in het tweede geval volgt er een straf. Bepalend hierin is of de gevangenen volgens het oorlogsrecht geoorloofd zijn en met respect behandeld, en of er een losgeld geëist is of gevangenenruil gevraagd is. De FARC heeft meer dan 20.000 mensen gevangen genomen, waarvan velen de dood hebben gevonden. Van de door de JEP 1908 geaccrediteerde slachtoffers in zake Caso 001, waaronder Ingrid Betancourt, zeggen velen dat het vaak aan respect ontbroken heeft. (archived versie) Gevangenen moesten soms lange dagmarsen lopen, lagen aan de ketting, moesten hun behoeften doen terwijl bewakers toekeken, werden gepest en soms verkracht. De FARC ontkent mishandelingen (archived versie) en vergelijkt de situatie van haar gevangenen met de situatie van door de staat gevangen genomen FARC guerrilleros en politieke gevangenen in de Colombiaanse staatsgevangenissen. De FARC beweert dat die situatie op z'n minst even slecht is. Straffen zullen hoogstwaarschijnlijk alleen gegeven worden aan bewakers en FARC-commandanten die orders gegeven hebben in die zaken waar het aantoonbaar om ontvoeringen voor losgeld ging.

Update, 1 Augustus 2022: In zake caso 001 zijn de volgende ontwikkelingen te melden: De Sala de Reconocimiento... (Erkennings-Kamer) heeft 5 jaar onderzoek gedaan en nu op 21, 22 en 23 juni 2022 openbare hoorzittingen gehouden. Opvallend was hierin de uitspraak van FARC-kopstuk Pablo Catatumbo die nu als enige aangeklaagde stelde dat de beslissing om "mensen te ontvoeren om uitwisseling af te dwingen (een ruil van 'krijgsgevangenen' en van politieke gevangenen dus) verkeerd, irrationeel en onmenselijk was". Dit is opmerkelijk, omdat de FARC kopstukken voor de Erkennings-kamer lange tijd volhieden, dat ze gevangen/gegijzelde militairen, politie-agenten en politici goed behandeld hebben, terwijl er in de praktijk sprake was van geraffineerde marteling door o.a. het vastleggen aan kettingen, onthouden van medicijnen, pesten, vernederen, enz.. Íngrid Betancourt ontving een slachtoffer-accreditatie van de Erkennings-kamer op 20 februari 2020. Zij maakte toen in een stevige brief bezwaar tegen de "victim blaming" en opgepoetste getuigenissen die de FARC-kopstukken hielden voor de Erkennings-kamer inzake de behandeling van gijzelaars. Betancourt sprak ook fel tijdens de 1e hoorzitting in reactie op FARC kopstuk Joaquin Gomez, die beweerde dat Betancourt in het begin goed behandeld werd en zelfs een grill had om vlees te bakken. Eind september 2022 worden de veroordelingen verwacht van het tribunaal inzake Caso 001.

De redactie van het Radioprogramma Kwesties had mogelijk de Nederlandse rechtszaak van juli 2019 tegen Syrië-gangers Oussama A. en Reda N. in gedachten bij het definiëren van de vragen. De verdediging van de twee mannen stelde eerder dat ze vanwege het ‘ne bis in idem’-principe niet twee keer veroordeeld mogen worden. Een Turkse rechter veroordeelde ze namelijk al eerder tot zes jaar en drie maanden gevangenisstraf voor deelname aan een terroristische organisatie, maar ze werden dezelfde dag vrijgelaten door Turkije. Het 'vervolgingsrecht' was daarom volgens de Nederlandse rechtbank nog niet verspeeld en ze zijn daarom tóch in Nederland vervolgd en veroordeeld tot resp. 7,5 en 4,5 jaar celstraf onder aftrek van voorarrest. Ook Syrië-ganger Laura H. kon in Nederland vervolgd worden omdat ze Syrië/Islamitische Staat ontvlucht is en zich dus onttrokken had aan een rechtsgang in Syrië.

Zou er op dit moment een vergelijkbare rechtszaak voor Tanja Nijmeijer plaats vinden in Nederland dan geldt het 'ne bis in idem' in principe echter wel! Ze is namelijk al voor de JEP verschenen. 'Haar zaak' over ontvoeringen loopt dus en ze zal hoogst waarschijnlijk daar niet voor aangeklaagd of vervolgd worden in Colombia. Dat zegt echter nog niets over eventuele door haar (mede-)gepleegde aanslagen, die zaak loopt nog niet bij de JEP. Maar als ze zich daarvoor beschikbaar houdt in Colombia kan het OM in Nederland niet vervolgen. Mogelijk dat er getuigenverklaringen voor het JEP tribunaal worden afgelegd. Mogelijk dat ze ook zelf verklaringen aflegt over aanslagen voor het JEP-tribunaal. Als ze naar Nederland zou vluchten om verdere rechtsvervolging en taakstraf in Colombia te ontlopen, dan zou het OM in principe wél kunnen vervolgen. Maar dat zal een uiterst moeilijke zaak worden, waarbij veel rechtshulp en bewijs vanuit Colombia nodig zal zijn. Dat bewijs is er niet. Tanja Nijmeijer is in Colombia namelijk nooit aangeklaagd voor aanslagen en er is dus ook geen juridisch dossier. Het enigste dat er nu is, zijn haar eigen publieke verklaringen en die kan ze altijd intrekken. Wel zijn er twee Colombiaanse aanklachten/arrestatiebevelen geweest:

1. De aanklacht rebellie. In Colombia werden leden van de FARC standaard 'rebellie' ten laste gelegd en niet 'deelname aan een terroristische organisatie'. Nijmeijer is voor rebellie in Colombia aangeklaagd en op 22 februari 2013 ook door de rechtbank bij verstek voor veroordeeld (archived). De straf bedroeg 6 jaar en 5 maanden gevangenis plus een boete van 125 x het wettelijk minimum loon en is bevestigd door het gerechtshof en zelfs de hoge raad. Het vredesakkoord heeft echter voor iedereen die voor rebellie was veroordeeld, de mogelijkheid voor amnestie geboden. Nijmeijer heeft daar ook amnestie voor ontvangen.

2. Een arrestatiebevel vanwege een Amerikaans uitleveringsverzoek aan Colombia inzake gijzeling van drie Amerikaanse 'staatsburgers'. Het vredesakkoord bevat ook de bepaling dat er geen FARC-strijders uitgeleverd gaan worden naar Amerika, zolang ze zich onderwerpen aan de jurisdictie van het JEP-tribunaal en/of het OM. Nijmeijer doet dat. Voor de details hierover zie De Interpol Red Notice.

Alle arrestatiebevelen van de FARC vredesdelegatieleden waren al ingetrokken (archived versie) door de hoogste openbare aanklager van Colombia Eduardo Montealegre in oktober 2012 toen de vredesonderhandelingen aanvingen in Cuba.

Het OM kan in Nederland Nijmeijer niet vervolgen voor deelname aan een terroristische organisatie volgens art. 140/140a van het Nederlands wetboek van strafrecht, vanwege het ne bis in idem principe: Ze is namelijk al aangeklaagd en veroordeeld geweest voor "rebellie" in Colombia. In dit geval is de inhoudelijke Colombiaanse aanklacht van "rebellie" gelijk aan de eventuele Nederlandse aanklacht "deelname aan een terroristische organisatie".

De straf zal in Nederland ook ongetwijfeld hoger zijn, dus aantrekkelijk om te vluchten naar Nederland om rechtsvervolging door het JEP tribunaal of OM in Colombia te ontwijken, is het voor haar zeker niet. Het Nederlandse OM zal de situatie in Colombia ongetwijfeld nauwlettend volgen voor het geval ze in Nederland op een goede dag mocht verschijnen. Maar de kans is zeer klein dat ze in Nederland vervolgd of in staat van beschuldiging gesteld zal worden.

Ook de vraag rondom het ontnemen van de Nederlandse nationaliteit van Tanja Nijmeijer kwam in het radioprogramma Kwesties ter sprake (wordt soms ook wel als 'intrekken paspoort 'aangeduid, terwijl dit niet hetzelfde is) De meerderheid van de gasten wilden "het paspoort laten intrekken". Maar ook dit kan niet en wel om verschillende redenen. Ten eerste heeft ze maar één nationaliteit en dat is de Nederlandse. In Colombia heeft ze een permanente verblijfsvergunning. De wijziging in de Rijkswet voor het Nederlanderschap uit 2017 geeft de minister van Veiligheid en Justitie de mogelijkheid om zonder voorafgaande strafrechtelijke veroordeling het Nederlanderschap in te trekken van bijv. jihadisten die in het buitenland meevechten met een terroristische organisatie. Bij terugkeer naar Nederland kunnen deze jihadisten een direct gevaar vormen voor de nationale veiligheid. De mogelijkheid van intrekking van nationaliteit is beperkt tot personen met een dubbele nationaliteit omdat internationaal recht het intrekken van de enkele nationaliteit verbiedt. Nederland is namelijk partij bij het Europees Nationaliteitsverdrag van 1998 en dat beperkt het recht van staten om 'willekeurige verliesgronden van nationaliteit' in hun wetgeving op te nemen. Eén van die verliesgronden is dat daardoor geen stateloosheid mag ontstaan, en daar houdt Nederland zich aan. Een andere reden waarom het niet kan is dat de wet voorschrijft dat het intrekken van het Nederlanderschap vergezeld moet gaan van een degelijk rapport van de AIVD, waaruit zou moeten blijken dat Tanja Nijmeijer in staat is om terroristische activiteiten in Nederland uit te gaan voeren. Dat ze dat zal doen is zeer onwaarschijnlijk.

Uit haar boek bleek dat het OM weigert om een nieuw paspoort voor Nijmeijer te verstrekken. Het OM verdenkt haar van "het plegen van emstige strafbare feiten, te weten deelneming aan een criminele organisatie dan wel een terroristische organisatie (artikel 140/140a Strafrecht) en het plegen van oorlogsmisdrijven (artikel 6 Wet Internationale Misdrijven)". Ze zou zich met een paspoort ‘aan vervolging dan wel tenuitvoerlegging van de straf onttrekken’ als ze ermee naar het buitenland zou vluchten. Zoals hierboven en hier uitgelegd, staat het OM hier enorm zwak.

Hoewel we natuurlijk geen uitgebreid opinie-onderzoek hebben gedaan met de vragen uit Kwesties, kunnen we wel vaststellen dat mensen in Nederland graag hun mening geven over zaken, waarvan ze de finesses niet weten en daarbij terugvallen op hun primaire rechtsgevoel en diepe geheugen. Het helpt zeker niet als de vraagsteller vragen met valse aannames stelt. Opinie-onderzoek is een vak!

Update 26 Augustus 2022 Op 24 Augustus 2022 is Tanja Nijmeijer middels een video-conferentie in het bijzijn van haar advocaat Eduardo Matyas Camargo , de openbaar aanklager voor de JEP Janny Jadith Jalal Espitia en JEP rechter Xiomara Cecilia Balanta Moreno optredend voor de Amnestie- of Pardonkamer van de JEP, ondervraagd over o.a. haar aandeel in terroristische misdaden. De zitting vond plaats a.g.v. een eerdere aanvraag voor een uitkering door Nijmeijer. De JEP communiceerde deze zitting via een Twitter-bricht (archived). Als zij amnestie ontvangt of een straf krijgt, dan betekent dat het Nederlandse OM (zoals uitgelegd hierboven) geen enkele grond meer heeft om haar te vervolgen voor art 140/140a Strafrecht.

Lees verder op deze site over:

Geruchten en Misvattingen in de Media over Tanja Nijmeijer - de Feiten

Nijmeijer in de FARC

Red Notice Interpol en Uitleveringsverzoek Tanja Nijmeijer Verenigde Staten

De 'Terroriste' Tanja Nijmeijer

De Gevonden Dagboeken van Tanja Nijmeijer

Fake News over Tanja Nijmeijer

Heeft Tanja Nijmeijer een Kind Vermoord?

Dodelijke Bomaanslag Sportkleding Magazijn door Tanja Nijmeijer

Tanja Nijmeijer Zegt Lidmaatschap van de Politieke FARC Partij Op